BAZYLIKA KATEDRALNA PW. WNIEBOWZIĘCIA NMP W PELPLINIE

Zespół pocy­ster­sko-kate­dral­ny w Pel­pli­nie, został uzna­ny za Pomnik Histo­rii ze wzglę­du na war­to­ści histo­rycz­ne i arty­stycz­ne, mate­rial­ne i nie­ma­te­rial­ne, a tak­że auten­tycz­ność sub­stan­cji zabyt­ko­wej, a jako ośro­dek inte­lek­tu­al­ny i dydak­tycz­ny o wie­lo­wie­ko­wej tra­dy­cji ma duże zna­cze­nie dla kul­tu­ry i histo­rii Pol­ski. Bazy­li­ka Kate­dral­na wraz z pocy­ster­skim dzie­dzic­twem to waż­ne cen­trum kształ­to­wa­nia się toż­sa­mo­ści lokal­nej nie tyl­ko Kocie­wia ale całe­go Pomo­rza. Histo­ria Pel­pli­na nie­ro­ze­rwal­nie zwią­za­na jest z zako­nem cyster­sów, przy­by­łych w 1276 roku, od włą­cze­nia do Pol­ski w 1466 r. Do 1772 r., Pel­plin był jed­nym z naj­bar­dziej zna­czą­cych kon­wen­tów cyster­skich w kra­ju, a jego opa­ci nale­że­li do naj­wy­bit­niej­szych oso­bi­sto­ści Kościo­ła w Rzeczpospolitej.

Bazy­li­ka Kate­dral­na, któ­ra jest jed­ną z naj­więk­szych budow­li sakral­nych goty­ku cegla­ne­go w Pol­sce, powsta­ła mię­dzy XIV a XVII w. Świą­ty­nię wyróż­nia połą­cze­nie tra­dy­cyj­ne­go cyster­skie­go ukła­du bazy­li­ko­we­go z popu­lar­ną na Pomo­rzu halą (tran­sept), a tak­że szes­na­sto­wiecz­ne skle­pie­nie krysz­ta­ło­we w tran­sep­cie oraz boga­ty gotyc­ki detal archi­tek­to­nicz­ny. Istot­ną war­tość obiek­tu sta­no­wi zacho­wa­ne w dużym stop­niu gotyc­kie oraz manie­ry­stycz­ne i baro­ko­we wypo­sa­że­nie, m.in. zali­cza­ny do naj­więk­szych w Euro­pie, sze­ścio­kon­dy­gna­cyj­ny ołtarz głów­ny z lat ¹⁶²³⁄₂₄ z obra­zem „Koro­na­cja Mat­ki Boskiej”, autor­stwa Her­ma­na Hana.

W kate­drze znaj­du­ją się 23 ołta­rze: wspo­mnia­ny już, monu­men­tal­ny 25-metro­wy ołtarz głów­ny, oraz ołta­rze roz­miesz­czo­ne przy fila­rach mię­dzy­na­wo­wych oraz w nawach bocz­nych – głów­nie z XVII i XVIII w. Bogac­twa wystro­ju z XV-XVIII w. dopeł­nia­ją m.in.: zespół gotyc­kich stal­li, baro­ko­we orga­ny, ambo­na, kolek­cje obra­zów naj­więk­szych sław malar­stwa pol­skie­go i europejskiego.

KOŚCIÓŁ PW. ŚW. MARII MAGDALENY W CZERSKU 

Kościół p.w. Św. Marii Mag­da­le­ny w obec­nym kształ­cie powstał według pro­jek­tu wro­cław­skie­go archi­tek­ta Oska­ra Hos­se­fel­da. Halo­wą, trój­na­wo­wą oka­za­łą świą­ty­nię w cen­trum mia­sta zbu­do­wa­no na pla­nie krzy­ża łaciń­skie­go. Sufit kościo­ła jest boga­to zdo­bio­ny malo­wi­dła­mi, a kolum­ny pokry­te są freskami.

Kościół posia­da cen­ne wypo­sa­że­nie, na któ­re skła­da się m.in.: 8 ołta­rzy, 6 kon­fe­sjo­na­łów, kazal­ni­ca, drew­nia­na chrzciel­ni­ca w sty­lu roko­ko­wym z 1766 r., gra­ni­to­we kro­piel­ni­ce z XIII i XV w., obra­zy dro­gi krzy­żo­wej, na empo­rze znaj­du­ją się organy.

Na szcze­gól­ną uwa­gę zasłu­gu­je ołtarz głów­ny. Pocho­dzi on z Bazy­li­ki Kate­dral­nej w Pel­pli­nie, został zamó­wio­ny przez opa­ta Felik­sa Kosa w 1611 r., następ­nie prze­ka­za­ny przez kapi­tu­łę cheł­miń­ską do para­fii w Czer­sku w 1854 r. Ołtarz o wymia­rach: 700×800×150 cm wyko­na­no z drew­na, boga­to ozdo­bio­no rzeź­biar­sko. W ołta­rzu umiesz­czo­no obra­zy olej­ne autor­stwa Her­ma­na Hana.

KOŚCIÓŁ ŚW. BARBARY, KOKOSZKOWY

Kościół p.w. Św. Bar­ba­ry to jed­na z naj­star­szych świą­tyń na Kocie­wiu. Cegla­no – kamien­ny kościół wznie­sio­no już w XIII w., w okre­sie póź­niej­szym dobu­do­wa­no drew­nia­ną wie­żę od stro­ny zachod­niej. Kościół i układ jego oto­cze­nia tzn. cmen­tarz i sta­ro­drzew pozo­sta­ją wła­ści­wie w nie­zmie­nio­nym kształ­cie od XIV w.

Wnę­trze świą­ty­ni zawie­ra wie­le cen­nych zabyt­ków. W XX w. odkry­to tu gotyc­ką poli­chro­mię tzw. zache­usz­ki (deko­ra­cyj­ne okrę­gi z krzy­ża­mi z cza­su kon­se­kra­cji kościo­ła). Podob­ne moty­wy deko­ra­cyj­ne zacho­wa­ły się rów­nież w Kate­drze w Pelplinie.

Ponad­to w kokosz­kow­skim koście­le moż­na podzi­wiać m.in.: kamien­ną kro­piel­ni­cę z począt­ku XIV w., baro­ko­wy ołtarz głów­ny św. Bar­ba­ry z począt­ku XVIII w., roko­ko­we ołta­rze Mat­ki Bożej Różań­co­wej i św. Rodzi­ny pocho­dzą­ce z dru­giej poło­wy XVIII w. oraz baro­ko­wy obraz “Ukrzy­żo­wa­nie” z XVIII w.

 KOŚCIÓŁ PW. PODWYŻSZENIA KRZYŻA ŚWIĘTEGO W TCZEWIE

Jed­nym z naj­cen­niej­szych zabyt­ków archi­tek­tu­ry sakral­nej na Pomo­rzu jest bez wąt­pie­nia Kościół p.w. Pod­wyż­sze­nia Krzy­ża Świę­te­go w Tcze­wie. Począt­ki tczew­skiej Fary się­ga­ją XIII w. Naj­więk­szy jej roz­kwit przy­pa­da na czas pano­wa­nia Zako­nu Krzy­żac­kie­go na tych tere­nach. W XIV w. kościół został w zna­czą­cym stop­niu roz­bu­do­wa­ny i wyposażony.

Świą­ty­nia posia­da boga­te i dobrze zacho­wa­ne wypo­sa­że­nie wnę­trza. Do naj­cen­niej­szych jego ele­men­tów nale­żą m.in.: nie­daw­no odkry­te malo­wi­dła ścien­ne w kapli­cy Świę­tych Nie­wiast, pocho­dzą­ce z XIV w., przed­sta­wia­ją­ce popier­sia ośmiu świę­tych kobiet, XV-wiecz­na Pie­ta, a tak­że prze­cho­wy­wa­ne w skarb­cu XV-wiecz­ne wyro­by złot­ni­cze, pocho­dzą­ce praw­do­po­dob­nie z gdań­skich warsz­ta­tów (krzyż reli­kwia­rzo­wy, dwa kie­li­chy, patena).

Pod koniec XVII i przez cały XVIII w. tczew­ską farę wypo­sa­ża­no w ołta­rze, ambo­nę i sprzęt litur­gicz­ny, któ­re to w więk­szo­ści zacho­wa­ły się do cza­sów współczesnych.

Do naj­cen­niej­szych ele­men­tów wypo­sa­że­nia, któ­re powsta­ły w ww. okre­sie, nale­ży m.in. ołtarz głów­ny, któ­ry sta­no­wi wybit­ne dzie­ło póź­no­ba­ro­ko­wej sztu­ki pomorskiej.